Zaz " Eblouie par la nuit "

η σοφια της Σοφιας...

Κι είναι η υποταγή ωραίο πράγμα να τη συντρίβεις,

κι άλλη αίγλη αποκτά στα γυναικεία χέρια∙

γιατί αυτά τα μικρά -κατά ψευδαίσθησιν- ανδρείκελα γίνονται ωραία στην όψη, όταν κατακτούν το πονηρό μειδίασμα που σημαίνει την αρχή του σπασίματος κάθε συμβατικής φόρμας.

Αλλά η δύναμη δεν παρουσιάζεται μόνο τότε∙

υπάρχει ακόμα και πίσω απ΄τα σφαλιστά χείλη που δεν τα βλέπεις όταν χαμογελούν και δεν υποπτεύεσαι πως είσαι δίπλα στην πηγή συντονισμού που προγραμματίζει χωρίς να το ξέρεις τη ζωή και το θάνατό σου.

Γιατί σε ένα τέτοιο γένος αναγνωρίζεις απλά την ύπαρξη μίας μήτρας κι όχι έναν πολυσύνθετο μηχανισμό όπως το εσωτερικό ενός ρολογιού που ρυθμίζει την υπόσταση ενός ολόκληρου γένους.

Και μπορεί όλη αυτή η δύναμη να προέρχεται από την απορρόφηση, όπως λες, σπαταλημένων ανδρικών δυνάμεων και όχι από τη γνήσια παραγωγή τους, το γυναικείο ωστόσο σώμα είναι το πιο δυνατό για τη φιλοξενία και την ολοένα και μεγαλύτερη συγκέντρωσή τους. Και αν έστω και λίγο συσπαστεί –σε αντίθεση με το αντρικό το οποίο δέχεται συχνές και ισχυρές συσπάσεις που οδηγούν στην απελευθέρωση δυνάμεων που δεν μπορούν να ενσωματωθούν- έχει τη δυνατότητα να μετασχηματίσει όλη αυτή τη δύναμη προς όφελος του ίδιου. Γιατί η παραγωγή δύναμης κι έπειτα η αποδέσμευσή της ελάχιστη σημασία έχει μπροστά στην παγίδευση και τον επανακαθορισμό της. Κι είναι τούτη η συνειδητοποίηση που προκαλεί τις πιο μεγάλες συσπάσεις. Όταν η τόση δύναμη εξανδραποδίζει το ίδιο το υποκείμενό της.//////////////////////////////////////Σ.ζΥΓΟΥΜΗ/////////////περί ιδιόκτητων μνήμεων

Πάλι γέμισα τη μοναξιά μου με μνήμες∙
Και το ξερα πως έπρεπε από νωρίς να τις διώξω,
αλλά τις άφησα να δημιουργούν πλέγματα ιστοριών μες το μυαλό μου
...και γω έμενα να στροβιλίζομαι στη δίνη του χορού τους.
Ναι ήξερα πως όσο έμεναν θα κινδύνευα.
Πάντα το ξέρω, αλλά μοιάζει ο καιρός που πέρασε πολύς
για να τις καταστήσει ανενεργές και αποστασιοποιημένες.
Μα έπειτα έρχεται η νύχτα και γω πρέπει να πλαγιάσω.
Και τότε τις καλώ να φύγουν κι εκείνες μ’ αγνοούν.
Συνεχίζουν το τραγούδι τους και το φρενητιωδη τους χορό..
και γω φωνάζω μέσα μου, ουρλιάζω δυνατά και καταλαβαίνω πως λίγο μέσα μου ρίζωσαν..
Και αν καταφέρω να τις ξεριζώσω μένω πιο μόνη από πριν με χέρια και μάτια σφαλιστά∙
Μη δω το κακό που κανα πάλι στον εαυτό μου..
Μη δω τα πρόσφατα σημάδια του ξεριζωμού, του ρημάγματός μου.
Κι αύριο θα σκεπαστώ καλά να μην τα δουν κι άλλοι.
Οι άλλοι που το βράδυ κοιμούνται κι εγώ ξαγρυπνώ νανουρίζοντας τις μνήμες μου.
Εγώ που πάντα θα ξοδεύω τη μοναδική μου ιδιοκτησία,
έστω και άνευ ενοικιαστή...Σ.Ζυγουμη!!!!!!!!!!!!!!!

σκορπια στον ανεμο λογια...σκεψεις απειθαρχες και αναρχικες

ειπες ....''εχω καιρο''! αναφωνησες... ''Χριστε μου ποση βιασυνη''.Κραυγασες... ''βιαζεσαι''.Σκεφτηκες... ''αυριο, μερα ειναι''. Χαμογελασες ...στην σκεψη οτι θ αδημονουσε , για μια σου λεξη. Αποφασισες.. να παιξεις κρυφτουλι!!! Κοιταξες .... το ρολοι και ηταν αργα... Δεν επρεπε να περιμενεις για να πει...ς Σ αγαπω....ηταν πια αργα...για σενα..///////////////////<3 οπλιστηκα υπομονη ,αρματωθηκα σαν αλλη Μπουμπουλινα,,σουφραζετα στο Σικαγο διαδηλωσα για... σενα......αναζητωντας ισοτητα και ξεχασα να ειμαι γυναικα. Και τωρα ζητω ξανα την αγκαλια σου να κρυφτω σαν πουλι φοβισμενο.Μα ελα που εσυ μεταλλαχτηκες εξ αιτιας μου σε γατα κι εγω σε μαυρο πανθηρα... λ...ες και ποτε δεν καταλαβαμε οτι μπορουμε απλα να ανηκουμε στην ιδια ρατσα.. ανδρας εσυ κι εγω γυναικα..//////////////////////////////////  <3  στους δυσκολους καιρους μας σιωπηλοι θεατες καταντησαμε.. Αρνητες της ζωης μας ,αυτοχειρες και δολοφονοι μαζι της χαρας μας.. Σε μισητες και κομπλεξικους φανατικους, επιτρεψαμε την εισοδο στα παλατια της ψυχης μας.Και δεν ανασαινουμε πια..Επιθανατιο ρογχο ασπαστηκαμε και περπαταμε μονοι.. Τωρα ειναι η ωρα να απλωσουμε το χερι ο ενας στον αλλο,,οσοι απομειναμε αντιστασιακοι και αιθεροβαμωνες συναμα...Την ουτοπια μας να μετατρεψουμε σε ρεαλιστικη Νικη..σε πεισμα των καιρων,,στο πεισμα χαμενων ερωτων,σε πεισμα του Αδη που μας γνεφει με χαιρεκακια ...εχουμε τα παντα οσο εχουμε την καθαροτητα της ψυχης και της ανασας μας..τις λεξεις , την διαθεση και την ενεργεια να φερουμε τα πανω-κατω....ας κρατησουν οι χοροι και θα βρουμε στεκια αλλιωτικα.. ΦΥΓΑΜΕ!!! ΜΑΖΙ!!!//////////////////////////////////////////////////  <3 αφου λοιπον δεν καταφερα να σε'' εξαναγκασω '' στον ερωτα μας,,θα επιδιωξω να σε συναντησω στον Πονο,,που κοινος παρονομαστης ειναι στην ανθρωπινη μας φυση.. το ξερω πονας ,το ξερω καλα .... οσο εγω συνεχιζω να πονω.. δεσμιος χωρις χειροπεδες εισαι στον δικο μας ιδιοτυπο ερωτα.θα σε απαλλαξω οταν εγ...ω το θελησω...την στιγμη που θα σ εχω βγαλει απο μεσα μου..αυτην που τοσο τρεμεις..μη γνωριζοντας τι να την κανεις, την τοση ελευθερια.............../////////////////////////////////////////////////  <3 ενας πυργος της Βαβελ ..ενοικιαστες και μεταναστες ολοι μας..στην πολυγλωσσια μας χαμενοι , λαθραια κατοικουντες και συγκατοικουντες ....///////////////////////////////////////////////////////////////////

Enter Shikari - Adieu

Στέλλα - Κρατάω μαχαίρι!

μαζι  στην γειτονια των αγγελων..

Diorama - Erase me

Kasabian - Empire

The Kooks- See The Sun ( New Album)

The Valley-Diary of Dreams(album nekrolog 43)

Deep down in this river
Im sure Id be free
I know I would shiver
And surely could not see a thing

But maybe all that matters not
I might even remember what I forgot
The reason of it and of it all
The rise and yes for sure also the fall

Let go of me, my friend
You do not understand
The pain Im going through
Is only because of you

So dark is my light
My demons were so right to leave me here
So painful my fight
As every night when I lay down to sleep
I listen to my heart
Expecting it to stop its beating
But every morning sun
Wakes up the sadness in me once again

You see now how it ends
I lay it in your hands
Take care of it my friend
In case you understand

thalassohoris - pos to kaneis (mi fa male) - πώς το κάνεις

Frozen - Madonna VideoClip HQ

παγωμενος οταν η καρδια σου ειναι πυλη κλειστη και αρνειται να ανοιξει στο φως. Ζωντανος ? αν αυτο αποδεικνυεται απ το οτι ανασαινεις.....ρογχος επιθανατιος καταντησε η ζωη σου ,πορτα κλειστη στις αισθησεις.βλεπεις μονο με τα ματια ορθανοιχτα μεχρι εκει που επιτρεπει το ''σφαλμα '' της ορασης σου....τοσο κοντα τοσο λιγο..

βαρια  βελουδινη κουρτινα,ανοιξε  παρασταση  ν αρχισει.Και επαιξες  εσυ τον πρωτο ρολο .Κομπαρσοι  γυρω σου πολλοι,να  σ  αναδειξουν ταχτηκαν...Σαιξπηρικη  τραγωδια  η ζωη σου,παντα  να ρωτας  τους  γυρω σου''να  ζει κανεις  η να μη ζει'' και απαντηση  δεν παιρνεις.Τι  κι αν  εταξες  το βασιλειο σου  για  ενα  αλογο? Παραλογη επιταγη  κι επιθυμια .Αιωνια  τιμωρημενος στην μοναξια  σου .Ζητησες  και πηρες  και εταξες μα  επιορκος  σταθηκες.Ποτε  δεν  ιππευσες  τ ατιθασο  ατι μου,,δεν το καταλαβες  οταν  εχανες  στην τελευταια  ιπποδρομια.Ακυρο  σταθηκε  το  στοιχημα σου...πτωχευσες και  το  νοιωσες  αργα..Την στιγμη  εκεινη που  θρασυδειλος  σταθηκες  κοιτωντας  την  δυναμη του..που  σε  πεταξε  απο την πλατη του και σε  εριξε  στο χωμα..Σε σκαμα  βαθυ σε  ωρυγμα  βρισκεσαι τρομοκρατημενος  κρυβεσαι  μη και  σ ανακαλυψει  ο  εχθρος. Σκεπαζεις  τα ματια σαν  μωρο  και νομιζεις  πως αθεατος  εισαι. Σαν παιδι  που παιζει  κρυφτο.Μεγαλωσες πια  και  χαμπαρι  δεν πηρες .Σηκω η παρασταση  τελειωσε  και χειροκροτημα  δεν πηρες.Θλιβερος  ηθοποιος  που  επιλεχτηκε  σε  λαθος  ρολο...οσα  σπαθια  και αν  τραβηξεις  στοχο  δεν  θα πετυχεις ,γιατι  ποτέ  δεν εμαθες  η  ξιφασκια  ποσο  ευγενες  αθλημα  ειναι....

Madonna - Die another day (Official Music Video)

Christina Aguilera - You Lost Me

υγρη ...ντυμενη  με  σταλες  ιδρωτα, καθε  μια  και μια  νοτα ,ανασα  ηδονικη  που  διατρεχει  το  ειναι σου διαπερνα  σαν  ηχος  το  χωρο  και  τον χρονο  σου ..στο αυπνο βραδυ σου καταραχτης  κυλω και  παιρνω  την φλογα σου,να  φυγεις σου λεω ,,να  σωθεις  απο  σενα. Εγκατασταθηκα μεσα  σου την στιγμη  που λικνιστηκα σε κυματα  θαλασσια και αφεθηκα  στην αλμυρα του  φιλιου  σου.Κι  εσυ  ακομα  εδω μεσα  μου....δικος  μου ...μονο  μαζι μου  ,μονο  μαζι σου  μονο  μ εσενα..λαβα δικη μας...

"Σάρωσε με σαν καταιγίδα.

Πάρε ότι έχω και δεν έχω.

Συντάραξε τον ύπνο μου, κούρσεψε τα όνειρά μου...

Στέρησέ με απ' τον κόσμο μου.

Σε τούτη την ερήμωση, σε τούτο το ξεγύμνωμα του πνεύματος,

έλα να ενωθούμε στην ομορφιά..."

Ραμπιτρανάθ Ταγκόρ

Dimitra Papiou - Afti i nyhta menei

Damien Rice - The Blower's Daughter - Official Video

Μάνος Ξυδούς - Αγάπη ευτυχισμένη δεν υπάρχει

When elves cry

διαδικτυακη ...αλητεια....

Και ποιος  σου ειπε  οτι  ο πονος  σε απαλλασει  ?? εεεε??? Οταν  αλητευες , ασελγωντας στη  ψυχη μου ,,και πιστευες  οτι  εσυ  εισαι  καλυτερη  απο μενα ..γελιοσουν..Επρεπε  να  τιμησεις  το  φυλο σου , που γραφει  ''γυναικα'' ρωτωντας ,παιρνοντας  την αδεια ,μαθαινοντας που πας....σε  τι  δρομο  ανοιγεσαι.. Διοδια  δεν ηθελες  να πληρωσεις,  ταχυτητες  ανεπτυσσες διαστημικες...ξιφομαχωντας  σαν τρελλη  ,,παιζοντας  το ρολο  της  εξυπνης...Πονηρη  και λιγη  ησουν..,αρπακτικο   λυσσασμενο  για  σαρκα.. αδιαφορη   για τα αισθηματα  των  αλλων ,πλασμα  εγωιστικο  που  περνιεσαι  για  σπουδαιο..στις  μπαρουφολογιες σου  θρονιαστηκες,,  στους  ψευτικους  αισθησιασμους  σου αφεθηκες.Σκληρο  αντιπαλο  εμε   δεν ειχες ,,ανοητη  ''μαθητριουλα''..,αντιπαλος  σου  αληθινος ηταν  το  χερι  που  σε χαιδευει  ακομα...Μονο  που  ανηκει  σε πλασμα  ανωμαλο ,,μισο  ...ουτε  γυναικα  ουτε  ανδρας...βροχη που   φερνει  λασπη  και  επικαθεται   πανω  σου... Γι αυτο  μη κλαις..ελα  σηκω  στα  ποδια  σου..το  μαθημα σου πηρες. Ποτε  δεν ειναι  αργα  να καταλαβεις, ποτε  δεν  ειναι αργα  να  σωθεις ..Την στιγμη που  θα  παψεις  να  συναγωνιζεσαι  και να  ανταγωνιζεσαι  το ''κακο'' ,την ωρα  που  θα κοιταξεις  το φεγγαρι  με  ψυχη καθαρη..θαχεις  σωθει. Περαστικα  σου ..μια  αμυχη  ειναι ,μη σκιαζεσαι  το  φως   ειναι ανωτερο του  σκοτους..Νυν  και  αει..να  το ξερεις  ματια  μου! εσυ του  χειμωνα  πλασμα...

Lunatrail : Fairytale

H perifrastiki petra-Dimoula-Anemos

Στὴν ψυχή σου δὲν φθάνει κανεὶς,ουτε δια ξηράς ο'υτε δια θαλάσσης...

Τώρα θὰ κοιτάζεις μία θάλασσα.

Ἡ διάθεση νὰ σὲ ἐντοπίσω
στὴ συστρεφόμενη ἐντός μου γῆ τῶν ἀπουσιῶν
ἔτσι σὲ βρίσκει:
πικρὴ παραθαλάσσια ἀοριστία.

Ἐκεῖ δὲν ἔχει ἀκόμα νυχτώσει
κι ἂς νύχτωσε τόσο ἐδῶ
τῶν τόπων οἱ κρίσιμες ὧρες
σπάνια συμπίπτουν.
Κάτι σὰν φῶς καὶ οὔτε φῶς,
ἡ ὥρα τοῦ ἐαυτοῦ σου ἔχει πέσει.

Χορεύουν φύκια
κάτω ἀπ᾿ τὸ τζάμι τοῦ νεροῦ.
Τὰ ρηχά, ἔχουν κι αὐτὰ
τὰ βάσανά τους καὶ τὰ γλέντια τους.

Τώρα θὰ ἔχουν λύσει τὰ μαλλιά τους
οἱ ἁγνὲς ἠσυχίες τριγύρω
μὲ τὴ σιωπή σου θὰ τὶς κάνεις
γυναῖκες σου ἐκπληρωμένες.
Ξαπλώνουν δίπλα σου.
Ἡ σκέψη σου στερεώνει σκαλοπάτια στὸν ἀέρα
κι ἀνεβαίνει. Σὲ κρατάει στὸ ράμφος της.
Ποῦ ξέρω ἐγὼ τὰ εὐαίσθητα σημεῖα τοῦ πελάγους
γιὰ νὰ σὲ καταλάβω;

Θὰ κοιτάζεις μία ἔρημη θάλασσα.
Τὸ βλέμμα σου δὲν παραλλάζει
ἀπὸ πλαγιὰ ποὺ γλυκὰ
καὶ μ᾿ ἀνακούφιση σκουραίνει
κατρακυλώντας μὲς στὴν ἀπομάκρυνση.
Ἀναπνέεις μὲ τὸ στέρνο τῶν μακρινῶν ἠρεμιῶν,
ποὺ ἔχω γι᾿ αὐτὲς διαβάσει
στοὺς πολύτομους κόπους ποὺ ἔδεσα.
Σ᾿ ἕνα ἀβαθῆ σου στεναγμὸ βούλιαξε ἕνα βαπόρι.
Δὲν θὰ ἤτανε βαπόρι. Θὰ ἤτανε σκιάχτρο
στὰ ὑγρὰ περβόλια τῆς φυγῆς
νὰ μὴν πηγαίνουν οἱ διαθέσεις
νὰ τὴν τσιμπολογᾶνε.

Ἡ τερατώδης τοῦ πελάγους δυνατότητα,
ἡ κίνηση τοῦ πλάτους,
φθάνει στὰ πόδια σου ἀφρός,
ψευτοεραστὴς στὰ πρῶτα βότσαλα.
Τοὺς σκάει ἕνα φιλὶ καὶ ξεμεθάει.

Τώρα, θὰ σοῦ ἔχουν πεῖ ὅ,τι εἶχαν νὰ σοῦ ποῦν
Οἱ ἀναδιπλώσεις τῶν κυμάτων
καὶ θὰ ἐπιστρέφεις κάπου.
Θὰ παίρνεις κάποιο χωματόδρομο,
μιὰ ἄλλη ἅπλα,
ἀλλοῦ γυμνὴ κι ἀλλοῦ ντυμένη μὲ βλάστηση.

Ἡ σκέψη σου, μετὰ ἀπὸ τόση θάλασσα,
κατέβηκε ἀπὸ γλάρος,
βάζει τὸ δέρμα τῆς προσαρμογῆς καὶ χάνεται.
Ὅπου εἶναι θάμνος, πράσινη
ὅπου σκοτεινό, σκοτεινή.
Ἐκεῖ ποὺ οἱ καλαμιὲς σπέρνουν ψιθύρους,
ψιθυριστή,
ὅπου περνάει ρίζα, ριζωμένη
ὅπου κυλάει ρυάκι, ρέουσα
κι ὅπου δαγκώνει ἡ πέτρα, πέτρινη.

Στὴν ψυχή σου δὲν φθάνει κανεὶς
οὔτε διὰ ξηρᾶς οὔτε διὰ θαλάσσης.

Αὐτὸ τὸ δισκίο,
τὸ ἀκουμπισμένο στὸ μαῦρο ἀτμοσφαιρικὸ τραπέζι,
ποὺ τὸ περνᾷς κι ἐσύ, ὅπως κι οἱ ἄλλοι, γιὰ φεγγάρι,
ἄσ᾿ το, δὲν εἶναι φεγγάρι.
Εἶναι τὸ βραδινό μου χάπι
τὸ ψυχοτρόπο.

κ.δημουλα

Θεατρίνοι ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ

Στήνουμε θέατρα και τα χαλούμε
όπου βρεθούμε κι όπου σταθούμε
στήνουμε θέατρα και σκηνικά,
αλλά η μοίρα μας πάντα νικά.
Και τα σαρώνει και μας σαρώνει
τους θεατρίνους, το θεατρώνη
υποβολέα και μουσικούς
στους πέντε ανέμους τους βιαστικούς.

Σάρκες, λινάτσες, πέπλα, στολίδια,
στίχους, συστήματα και τα φτιασίδια
φτερά και πούπουλα και τις κραυγές
κι τα λιογέρματα και τις χαρές
ριγμένα ανάκατα μαζί μ' εμάς
πες μου πού πάμε; πες μου πού πας;
Κοίτα τα νεύρα μας γυμνά στο δέρμα
σαν τις λουρίδες ονάγρου ή ζέβρα

Γυμνά κι ανάερα, στεγνά στην κάψα
πότε μας γέννησαν; πότε μας θάψαν!
Και τεντωμένα σαν τις χορδές
κάποιας κιθάρας. Ξύπνα και δες

και την καρδιά μας σαν το σφουγγάρι,
στο δρόμο σέρνεται και στο παζάρι
πίνει το αίμα και τη χολή
και του τετράρχη και του ληστή.

Όμορφοι και ηττημένοι ΜΑΡΙΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ

αποπειρα ζωγραφικης.....

Εν αρχη  ην η  μορφη σου...θολη απροσδιοριστη εντος μου.Αυτονομη ,πικραμενη,σαρκαστικη.Ασχημη και ομορφη  μαζι,αγγελικη και διαβολικη ταυτοχρονα.Ανθρωπος  και ζωο,πυρανχας και προβατο,μερα  και  νυχτα,νεκρη  φυση  σε τελαρο ζωγραφου.Ανθισμενο αγριλουλουδο,τουλιπα θερμοκηπιου  σπανιου  χρωματος,τριανταφυλλο  απο ροδωνες  της  Βουλγαριας.Προσχεδια  και  ζωγραφιες εφτιαχνα,ξανα και ξανα  την μορφη  σου ,,με  λαδι  ,ακρυλικο  και  καρβουνο.Παλετα  η καρδια αναδευε  χρωματα και  εβγαζε  αποχρωσεις,σαν  ανασες  αλλοτε  ηρεμες κι αλλοτε  γοργες ,γαληνιες , επαναστατημενες  και  καποτε  νικηφορες..Επιχειρουσα  ξανα  και  ξανα..να  δωσω  στο  χαρτι  ζωη ,στο πορτραιτο  σου  ανασα και λογο υπαρξης.Καθε πινελια και μια  ανασα μου λιγοτερη,καθε προσμιξη  και  λιγοτερη θλιψη,καθε  στιγμη  ...λιγο  πιο  σιμα  σου.Σε καθε πινελια ξεστομιζα  το   σ αγαπω,αφηνοντας  στη αμορφη  μορφη σου που  αργα  σχηματιζοταν,σαρκα  απ την σαρκα μου  και  αιμα  απο το αιμα  μου.Τουτο εστι το  αιμα  μου  τουτο  εστι  το σωμα  μου  ψιθυριζα  στην καθημερινη  μεταληψη  της  ουσιας  σου.Το δυσκολοτερο  σημειο? τα   χερια  σου ..Μου  απαγορευαν  να  τα  ''δω''..δεν  μ  αφηναν  να τα  ζωγραφιζω.Αλλοτε  κρυμενα  σε  τσεπες γκριζου  παλτου,αλλοτε σφιγμενα  σε  γροθιες,αλλοτε παλι  πισθαγκωνα δεμενα με  χειροπεδες...σκληρα  και ακαμπτα δεν  απλωθηκαν  ποτε  στα  ματια  μου , εντος  μου  και πανω μου.Ισως μοναχα .. μια και μοναδικη  φορα.Εκεινη που  βιαια  τ  απλωσες και  ξεριζωσες  τις  ριζες μου.Παραξενο  μοντελο,ζωντανο που  συνεχεια  κινειται,,που  για  να φωτιστει σωστα ,χρειαστηκε  το  φλογωδες  πορτοκαλι  μου,,το  βαθυ  μπλε  μου,και  το  κοκκινο  κεινο  το  βαθυ  το  σχεδον  μαυρο  που  εχουν  κατι  ποικιλιες  κερασιων  και  τριανταφυλλων , ..το καφε της  ερημου  και το μαυρο των  εναστρων  νυχτων,το απολυτο  λευκο.....που  χαρακτηριζει τον  ατελευτητο   ερωτα .Και τωρα που κοιτω ,διαψευδει  το αποτελεσμα τον λογο  υπαρξης του. Αναδευω ολα τα  χρωματα  του  δειλινου  και της  αυγης  σε πλαστικο δοχειο,νερωμενες  αισθησεις κι εκσφενδονιζω  το  υλικο  μου ολο.. Χρωμα  της ιριδα  και ουρανιο τοξο μαζι.Σε  καταστρεφω  ...υπεροχε  αλλε   εαυτε μου.Εσενα που  επιμονα  με  κοιταξες  μα δεν με  ειδες.. Σε  ειδα  εγω και  δεν  μ αρεσεις..αποφασιζω  να  μη σε κοιτω  πια...  Σε  κρυπτη εκει  ...παλευω  να  σε ζωγραφισω  ξανα.Μυστικη  κι ανηλιαγη κρυπτη,υγρη  σαν ποθου  συνεπεια,αιματινη  σαν παθους μορφη,σκοτεινη   της  μοναξιας  κατοικια...,,μοναχικη σαν ερωτος πορεια... ,σαν  happy end  σε σκοτεινη  αιθουσα  κινηματογραφου.

Αγάπαγαν ο ένας τον άλλονε,

μα δίχως γι' αυτό να μιλήσουν.
... Με μίσος αλλάζανε βλέμματα,
κι από έρωτα θέλαν να σβήσουν...
-Εχώρισαν έπειτα,
φύγανε
μες στ' όνειρο μόνο ειδώθηκαν.


-Πεθάνανε πια και δεν έμαθαν:
εμίσησαν, ή αγαπηθήκαν;Heinrich Heine

Ron & Tosca - QUANTO AMORE C'E'

Portavo un cuore biondo e un pallone
una canzone in spalla e un cognome
avevo il mio vulcano da pulire
quanto amore c'e
quanto amore c'è

la primavera e i passeri leggeri
sopra i fili e i campi di dolori
e poi la rosa ancora da innaffiare
quanto amore c'È
quanto amore c'È

nei momenti freddi di tristezza
piove gi_ dal cielo la sua carezza
e poi gli amici in una stanza
che ballano la musica e io
scherzo con tutti, non con lei

lei che
uccise con gli occhi il cuore
poi lo gettù il mio cuore
il mio cane non mangiava
vedendomi cosi
Oh, quanto amore c'È, quanto amore

sognavo di ginevra e dei cortei
di paolo con francesca, come degli eroi
ma rimini è cambiata insieme a noi
quanto amore c'È
quanto amore c'È

nei momenti freddi di tristezza
piove gi_ dal cielo la sua carezza
e poi gli amici in una stanza
non ballano, ma fumano
e son pi_ solo, perche non c'È lei

lei che
uccise con gli occhi il cuore
poi lo gettù il mio cuore
il mio cane non mangiava
vedendomi cosi
vento portami da lei
oh, quanto amore c'È,
quanto amore c'È

Αδεια  τα  χερια μου ,χωρις  εσενα .Αμμος κυλα  μεσα  απο τις χουφτες μου,ενας κοκκος  μοναχα  εμεινε  μεσα .Να τον κοιτω με απογνωση  μηπως  τον χασω.Τελευταιο  στιγμα  της  τεφρας  σου και απομειναρι  δικο σου...οτι  υπηρξες...Στο  χθες ..Σε  γροθια  κλεινω το χερι  ,εκεινο που  χαιδεψε καποτε  τον λαιμο σου ,εκεινο  που  σχηματισε τα  χαρακτηριστικα  του προσωπου σου ψηλαφωντας  σαν  τον τυφλο  να  φτιαξει  μεσα μου  την  μορφη σου. Τα  νυχια  μου περιποιημενα και κοκκινα βυθιζονται  με δυναμη  στη  σαρκα μου και την ματωνουν.Βερνικι και αιμα γινανε  ενα... αιμα ...Αιμα  δικο σου ,αιμα  απο  σενα ,αιμα για  μενα.που  πηζει  αργα  μερα  την μερα.Κλειστη  η  παλαμη να μεινει .Αορατος  εκει  εν-υπαρχεις ενας κοκκος  αμμου, μοναχικος  κολυμβητης  σε μια  κοκκινη θαλασσα που δεν  παρασυρεται απο ανεμους  και  δεν  σηκωνει κυματα  ηδονων. Λιμνη που κειτεται ακινητη και  προσμενει  να αποξηρανθει  με τον καιρο..Σιωπη ....το  τερας  μεσα μου βρυχαται σιωπηλα  ουρλιαζει..Θα  σε  νικησω ,ετσι  κι αλλοιως  το  εχω  ηδη  κανει..ενας κοκκος  αμμου  υπηρξες και  σαν  θλιβερο  ενθυμιο  σε κρατω ..!κοιτα...!εδω...κοιτα ! στο  τιποτα!...στο  πουθενα..!Υπηρξες ποτέ?.............

Υποσχετικό σημείωμα - Καλυψώ

Βραδιά Ποιήσης "Έναστρον"

Ute Lemper in Paris- Youkali-tango (Weill)

επι...τετραδιου.

Ειναι  καιρος που  αισθάνομαι  αποκλεισμένη  από την ανθρώπινη κοινωνία, σαν να' χω χολέρα, θύμα κάποιου είδους διανοητικής κίρρωσης όπου τίποτα δεν βγαζει νόημα.Σαν λεπρη που  πρεπει  να παρει  την  βαρκα  για την Σπιναλογκα,  θυμα  και θυτης μαζι ,αυτοχειρας κατ επιλογη ....υποτροπιαζοντας σε  μια  αρρωστεια  που  με κυβερνα απο  μικραν  ηλικιαν.Προσπαθωντας  να της  δωσω  ονομα  της  δινω  και υποσταση.Γι  αυτο  θα  την πω απλα ''ευαισθησια''  Κατι  σαν  γενικευμενος  καρκινος που  προσδιοριζεται  στο συνολο  των  οργανων  ενος  ανθρωπινου  σωματος.Το  μοναδικο  εκεινο  σημειο  που  δεν πασχει  ειναι  το μυαλο ..Αυτο  ομως ,ως  μη πασχον,πασχιζει  να  επιλυσει  προβληματα  ομοια  με  εκεινα  μαθηματικων  εξισωσεων.Διαβαζοντας  και ανατρεχοντας   σε τομους  εγκυκλοπαιδειων σε  μια απεραντη  βιβλιοθηκη  συναισθηματων,εμπειριων  και  γεγονοτων..Αποτυχουσα  παντα  , χανομαι  εντος  μου  αν  και  μονιμως  ευρισκομενη μέσα σε  ενα  οικειο πληθος. Αναμεσα  σε πληθος  ανθρωπων  που  δυσκολα  πλεον αναγνωριζω ,ανθρωπων  που  με την παραφορα  που  κρυβει ο ερωτας  αγαπησα ,ανθρωπων που  ελπισα  ισοβια  να  μεινω δεμενη  μαζι των ,χαθηκαν  εν μια  νυκτι..Τυλιγμενη  μ ενα  κοκκινο σεντονι  παθους και ποθου ,παραφορας  και προσφορας   οπου  κανενας  δεν ζητησε  μα  και δεν την αρνηθηκε  κιολας,βουτηξα  την πενα  στο αιμα  τον εμον και  αμαρτησα  δια  της  γραφης  και της  φαντασιας  ..Εκεινης  της  καλπαζουσας   ητις  μ εφερε  πλησιεστερα  στην  αναγκαστικη  απομονωση μου.  epilogh   και  υπολογη  στο '' εγω ''  Παρτιδα  σκακι  του αδαους  με  πρωταθλητες  του   ειδους.Τ αλογα  μου πουλησα  ,τα  σκαφη  μου  τα  ταξιδιαρικα  παρατησα  σε  αδειες  παραλιες,ναυαγος  και   μοναχικος  υπεροπτης  Εκ του  μακροθεν κοιτω  κι αλλοτε  αφιεμαι  στη  λυπη  αλλοτε βουτω σε πελαγη  χαρας.αει  μονη, υπεροχή  φυλαγμενη  με  οση σεμνοτητα  επιβαλει ο  αλλος  μου  εαυτος.σε  καθε  γραμμη  σε  καθε  φωνηεν και ρημα ρυομοτομω  δρομους  και  μονοδρομους ,αδιαβατα  στα  ομματα των πολλων μονοπατια  της  σκεψης ,φτιαχνοντας σεναρια  αρετης  και  αμαρτιας. Μικρος  θεος  και  διαβολος  συναμα...τυπωνω λεξεις  παρανομες ,φορτισμενες  θετικα  ,κεραυνους αντικρουω , καιγομαι  και παγωνω  συναμα .και  εξομολουμενη  ακυρωνω  τις  αμαρτιες  μου.Εκπληρωνοντας  καθημερινα  την μεγαλυτερα  ..να  μεινω  ανθρωπος .

Dark Poetry

αφελεις και ανοητοι..

• Αφέλεια: η αδελφή της αθωότητας και η εξαδέλφη της ανοησίας Ντε Κουρσέλ Π.
• Είναι θλιβεροί οι καιροί, όταν η εντιμότητα ονομάζεται αφέλεια και η ειλικρίνεια λέγεται ηλιθιότητα Τετμάιερ Κ.
• Η αφέλεια είναι εμπιστοσύνη της αθώας καρδιάς Μπουάστ Π.
• Η ομορφιά στολίζεται με την αφέλεια, είναι ένα πράγμα αληθινά ουράνιο Ουγκώ
• Η σεμνότητα συχνά είναι υποκριτική, ενώ η αφέλεια, ποτέ Ντε Αλαμπέρ Ζ.
• Μερικούς ανθρώπους η αφέλεια φοβίζει, όπως η θέα μιας γυμνής γυναίκας προσβάλλει ανθρώπους ντελικάτους. Αυτοί θέλουν και ο νους να είναι καλυμμένος όπως και το σώμα Βόβεναργκ Λ.
• Ν' αναγνωρίζουμε τα ελαττώματά μας, όταν μας κατηγορούν αυτό είναι σεμνότητα, να τα αποκαλύπτουμε μπροστά στους φίλους μας είναι αφέλεια, να τα εκθέτουμε μπροστά σε όλους αυτό είναι περηφάνια Κομφούκιος
• Ο ανόητος ούτε συγχωρεί ούτε ξεχνά. Ο αφελής και συγχωρεί και ξεχνά.Ο σοφός συγχωρεί, μα δεν ξεχνά Σας Τόμας
• Οι περισσότεροι άνθρωποι πιο εύκολα ανέχονται να είναι κακοί και να λέγονται καταφερτζήδες, παρά να είναι καλοί και να λέγονται αφελείς Θουκυδίδης

• Τίποτα δεν εκπλήσσει τόσο όσο το θαύμα, μόνο ίσως η αφέλεια με την οποία δέχεται ο κόσμος αυτό το θαύμα Τουέην Μαρκ

'Ενα θραύσμα με βρήκε εδω σημερα...

Το άπιαστο σημείο

Τούτο το σημείο μέσα στο πλαίσιο
όπου σμίγουν όλες οι γραμμές

Σήμερα είδα το δημαρχείο του Rathmines
τυλιγμένο σε ύφασμα από πλαστικό

Σαν καραβόπανο που φουσκώνει
τραβώντας τα σχοινιά

'Ενα σήμα
'Οτι είμαι ένα με την Ευρυδίκη -

Στα βάθη της λήθης για πάντα
Πίσω στο παρελθόν

Χαμένη φιγούρα
σε μια πλάνη σαράντα χρόνων

Παγιδεύτηκε εδώ
όπου σμίγουν όλες οι προοπτικές:

Κι αν δεις τη θεά
στην πλαγιά του λόφου

Θύμισέ της εμένα:
πράσινα πορτοκάλια

Και παγωμένα σταφύλια
που ταξίδεψαν μαζί μου στο σπίτι

Μάρτυρες υπήρξαν
της αλήθειας ότι ήμουνα εκεί

Μια στιγμή στο φως
ο χρόνος ενεστώτας

Ζήτησέ της να ονομάσει πάλι τον τόπο
να εντοπίσει τους ήχους

Τα νησιά όπου συναντηθήκαμε -
ίσως συναντηθούν:

Με την ίδια ολόκληρη από αγάπη και αοριστία
να κυβερνάει το φεγγάρι

Να της ανήκουν
τ' αστέρια της μέρας και της νύχτας

Τα πιεστήρια και το λάδι
και το νερό που κυλάει από τον βράχο

Τα οπωροφόρα στη βουνοπλαγιά
το πρόβειο γάλα και το μέλι

Δικά της - όλα δικά της
τα κρυφά μονοπάτια μέσα στα έλη:

'Ενα θραύσμα με βρήκε
εδώ σήμερα

Και από μόνο του πόσο υπέροχο
ήταν αυτό

Για τον
ξαναμμένο αέρα τον γεμάτο κελαηδίσματα

Τον καπνό από ξύλα και τους αετούς
τη θαλασσινή σιωπήMacdara Woods

Ερωδιός
Κάθησε εδώ και κοίταξε
πώς όλα
αλλάζουν κάποτε

'Ενας ερωδιός
ασάλευτος μες στα βούρλα
σαν ρόμβος

Μια ζωή ξοδεμένη
ως σφαιρική μορφή
ανθρώπου και πουλιού

Σε υγρού φωτός
την αντανάκλαση
από την έσχατη πλευρά του

Γεμίζει εκείνος
την ατάραχη σιωπή
του εαυτού του

Το αδειανό πάρκο
τη μικρή αύρα πάνω
από τη λίμνη

Και τη σιωπή:
στη δική του διάσταση
πουλιού και ψαριού

Και πουλιού μονάχα
να κάνει
τη διαφορά
Macdara Woods

Sonetos de amor oscuro

Federico García Lorca

…Αν είσαι ο κρυμμένος θησαυρός μου,
αν είσαι ο σταυρός και ο υγρός μου πόνος,
αν είμαι το σκυλί της επικράτειάς σου

Μη με αφήσεις να χάσω αυτό που έχω κερδίσει
και που στολίζει τα νερά του ποταμού σου
με φύλλα απ’ το Φθινόπωρό μου το χαμένο.

η διπλη οψη της Μοναξιας..

Ο ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ ΗΡΩΣ

Συνηθίζουμε να λέμε πως η Μοναξιά είναι η αρρώστια της εποχής μας

. Πως το αίσθημα της μοναξιάς είναι καρπός μιας εποχής, όπου ή κοινωνία ογκώθηκε κι απλώθηκε τόσο πολύ, ώστε οι άνθρωποι έχασαν την έπαφή αναμεταξύ τους και, οδηγημένοι από έναν απάνθρωπο αγώνα αυτοσυντήρησης, περιχαρακώθηκαν στο άτομό τους και κηρύχθηκαν σε κατάσταση «ψυχρού πολέμου» μ’ όλους τους γύρω τους.

Αλλά ή Μοναξιά δεν είναι εφεύρημα του καιρού μας

. Από πάντα — και, θαρρώ, για Πάντα — συντροφεύει τον άνθρωπο. Τον άνθρωπο της ζωής καί, φυσικά, τα πρόσωπα του θεάτρου. Μόνο που κάθε εποχή της δίνει το δικό της νόημα : Στις μεγάλες ώρες της ανθρώπινης πορείας, η Μοναξιά αγγίζει το μεγαλείο. Στις μικρές, φτάνει ως την αθλιότητα.

Αυτή η διπλή όψη τής Μοναξιάς είναι το θέμα τούτης της ομιλίας

.

􀂔

Σ

’ ένα απ’ τα έργα της ωριμότητάς του, στον Εχθρό του λαού, ο Ερρίκος Ibsen : «Ο πιο δυνατός άνθρωπος στον κόσμο, είναι ο πιο μοναχικός». Κι ο φιλόσοφος της απαισιοδοξίας, ο Schopenhauer, προσθέτει : «Η μοναξιά είναι η μοίρα όλων των μεγάλων πνευμάτων». Αυτή η «μοίρα», η καρπερή μαζί και οδυνηρή, η περήφανη και πικρότατη, σφραγίζει τις μεγάλες μορφές, όχι μόνο της ζωής αλλά και της σκηνής, απ’ την ώρα που το φως του Νου χάραξε στο ανθρώπινο γένος κι απ’ την ώρα που ο πυρσός του Διόνυσου φλόγισε την πρώτη θυμέλη.

Η μοναξιά των μεγάλων είναι τ

της ζωής

’ αναπόφευκτα «λύτρα» που πληρώνουν για το «μέγεθός» τους. Ξεχωρίζουν απ’ τους άλλους — όμως είναι καί μόνοι απ’ τους άλλους. Η ίδια η λέξη που μεταχειρίζονταν οι αρχαίοι — η λέξη Ήρως — και που έχει επιζήσει στη θεατρική μας γλώσσα, το υποδηλώνει : Τον καιρό του Ομήρου, «ήρως» έσήμαινε πολεμιστής («Ήρωες Δαναοί»). Έπειτα όμως, έσήμαινε εκείνον που διακρινόταν για το γένος του, τη δύναμή του, την ανδρεία του. Εσήμαινε, προπάντων, εκείνον που πραγμάτωνε το ιδανικό των Ελλήνων : την Αρετή. Και η ελληνική Αρετή δεν είχε το σημερινό στενό χριστιανικό νόημα, δεν ήταν απλή ηθική ακεραιότητα. Ήταν τελειότητα πνευματική, ηθική, ψυχική και σωματική μαζί. Ήταν το πιο δυσπρόσιτο, αλλά και το πιο ακριβό αγαθό , «πολύμοχθος γένει βροτείω», αλλά και «θήραμα κάλλιστον βίω», όπως λέει ο Αριστοτέλης στο θαυμάσιον Ύμνον εις Ερμείαν.

Διάκριση

, όμως, υπεροχή, αρετή, θα πει και απομόνωση. Οι «εξέχοντες» αυτοί συγκέντρωναν στο άτομό τους τα χαρίσματα του συνόλου πολλαπλασιασμένα, ένιωθαν στις φλέβες τους τον παλμό του συνόλου πολύ πιο καθαρά από εκείνο το ίδιο. Αλλά το σύνολο, το πολυκέφαλο, μυριόψυχο σύνολο, δεν μπορούσε να υψωθεί ούτε ως την αρετή τους, ούτε ως τη διορατικότητά τους. Και τους άφηνε ερημικούς κι ασυντρόφευτους, ν’ αναφωνούν όπως ο Μωυσής του Alfred de Vigny : «Αλίμονο, Κύριε, είμαι δυνατός κι ολομόναχος!» (Hélas! Je suis, Seigneur, puissant et solitaire…).

Μ

’ αυτούς τους ανθρώπους — αληθινούς «ήρωες», στη διπλή σημασία τής λέξης — και μόνο μ’ αυτούς ασχολήθηκε η Τραγωδία. Και δέν μπορούσε να γίνει αλλιώς. Η φύση της και η αποστολή της το επέβαλλαν. Αλλά, εδώ, χρειάζεται μια σύντομη επεξήγηση.

􀂔

Ποιο είναι το μόνιμο θέμα της ελληνικής τραγωδίας

; Ο ανθρώπινος πόνος. Τούτο, στην πρώτη ματιά, μπορεί να φαίνεται περίεργο. Γιατί οι Έλληνες, απ’ όλους τους λαούς του αρχαίου κόσμου, ήταν οι πρώτοι και οι μόνοι που ένιωσαν την αξία και τη χαρά τής ζωής. Οι Αιγύπτιοι, οι Ινδοί, είχαν για κύρια απασχόλησή τους το θάνατο. Λαοί που ζούσαν μέσα στην αθλιότητα, τη μιζέρια, την υποδούλωση, κατευθύνονταν απ’ τους αφέντες τους — ιερείς και ηγεμόνες — να μη σκέφτονται τα θλιβερά εγκόσμια, αλλά να ετοιμάζονται για τη «μεταθανάτια ευτυχία». Αντίθετα, οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι που είδαν πως η ζωή κι ο κόσμος γύρω τους ήταν όμορφοι. Και τα γεύονταν και τα χαίρονταν με το νου και τις αισθήσεις τους όλες. Οι Αιγύπτιοι έβρισκαν πως οι Έλληνες «αεί παίδες εισί», μυκτηρίζοντας, αλλά και μακαρίζοντας μαζί, την ανέσπερη νεανικότητά τους. Τι τους ένοιαζε, όμως, τους Έλληνες, η ρυτιδωμένη «σοφία» Των υπερπόντιων γειτόνων τους; Εκείνοι είχαν ανοίξει τα μάτια τους στο θαύμα του κόσμου, της ζωής, του εαυτού τους.

Κι αυτή την ομορφιά

, αυτή τη χαρά, τις ανακάλυψαν επειδή ήταν ελεύθεροι. Ελεύθερα να ζήσουν, ελεύθεροι να γευτούν τη ζωή όπως ήθελαν. Στις μικρές τους πόλεις — κράτη, δεν υπάκουαν στην ανεξέλεγκτη θέληση των ιερέων και των βασιλιάδων, όπως οι λαοί της Ασίας. Γι’ αυτούς, μόνος αφέντης ήταν οι Νόμοι. Οι Νόμοι πού έφτιαχναν οι ίδιοι.

Και

, όντας ελεύθεροι από κάθε λογής τυράννους, χρησιμοποίησαν την Ελευθερία τους για τον υψηλότερο σκοπό : για να σκέφτονται. Στους άλλους λαούς, οι αφέντες σκέφτονταν για λογαριασμό του πλήθους. Στην Ελλάδα, κάθε πολίτης σκεφτόταν για τον εαυτό του. Άλλοι λαοί, άλλοι αιώνες έκαναν τρανές ανακαλύψεις. Οι Έλληνες, όμως, έκαναν την πρώτη και σπουδαιότερη : ανακάλυψαν το Νου, την Ελεύθερη Σκέψη. Ο προσωκρατικός φιλόσοφος Αναξαγόρας αυτόν το Νου λογάριαζε γι’ αρχή της Δημιουργίας, κ’ έλεγε πως όλα βρίσκονταν μέσα σε χάος ώσπου υψώθηκε ο Νους κ’ έφερε τάξη, ο Νους που κυβερνά όλα όσα έχουν ψυχή, το «λεπτότατον και καθαρότατον» και ισχυρότατον όλων των πραγμάτων. Κι ο Ευριπίδης έλεγε πως «δούλος είν’ εκείνος που δεν μπορεί να πει ελεύθερα τη σκέψη του».

Έτσι

, η αληθινή θρησκεία των Ελλήνων δεν ήταν το Δωδεκάθεο του Ολύμπου. Αλλά η λατρεία της Ζωής και του Πνεύματος, η χαρά του Σώματος και του Νου. Γι’ αυτούς, το σώμα και το πνεύμα δεν ήταν εχθροί, αλλά σύντροφοι. Ποτέ δεν αρνήθηκαν τη σπουδαιότητα του σώματος, μα είχαν τη δυνατότητα ν’ ανασύρουν απ’ αυτό το πνευματικό νόημά του. Ο Σωκράτης, που διαπρέπει στον πόλεμο, στα γυμναστήρια, στα συμπόσια, δεν είναι μια περίπτωση, αλλά ένα σύμβολο : Ο σοφότατος των Ελλήνων δεν ήταν χλωμός ποντικός της βιβλιοθήκης και του σπουδαστηρίου. Υπόδειγμα ευψυχίας και σωματικής αλκής, ακατάβλητος στο φαΐ και στο πιοτό, έβρισκε, σαν αληθινός Έλληνας, την ισορροπία του σώματος και της σκέψης, της σωματικής ηδονής με την πνευματική ηδονή.

Τέλειος άνθρωπος

, για τους αρχαίους, ήταν εκείνος που τίποτα το ανθρώπινο δεν του ήταν ξένο, και που ασκούσε όσο έπρεπε κι όπως έπρεπε τις ανθρώπινες αρετές και ιδιότητες. Μ’ αυτή την τελειότητα, μ’ αυτή την πληρότητα, ο άνθρωπος μεταμορφωνόταν σε Θεό — πολύ πιο αληθινό, πολύ πιο δυνατό και πολύ πιο «χρήσιμο» απ’ τα είδωλα του Ολύμπου.

􀂔

Για ένα λαό που λάτρευε έτσι τη χαρά της ζωής

, μπορεί — όπως είπα — να φαίνεται παράξενο ότι αφιέρωσε έν’ απ’ τα υψηλοτέρα δημιουργήματά του, την Τραγωδία, στον ανθρώπινο πόνο. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα παράξενο ή αντιφατικό σ’ αυτό.

Οι Έλληνες χαίρονταν την ομορφιά της ζωής

ποιητές τους τραγουδούσαν τη

, αλλά το διαπεραστικό τους βλέμμα δεν είχε ψευδαισθήσεις. Ήξεραν πόσο «γλυκιά» είναι η ζωή, μα έβλεπαν και πόσο πικρή ήταν ταυτόχρονα. Οι μαγεία του κόσμου. Οι φιλόσοφοι αναζητούσαν την αλήθεια για τον κόσμο αυτόν. Κι’ όταν «το πνεύμα της έρευνας συναντήθηκε με το πνεύμα της ποίησης, γεννήθηκε η τραγωδία», όπως πολύ ωραία λέει ο W. Macneile Dixon. Η Τραγωδία που εκφράζει την ποιητική λατρεία για την ζωή, μα και τη φιλοσοφική ανατομία της ζωής. Ενώνοντας το λυρικό με το φιλοσοφικό στοιχείο, οι Έλληνες έπλασαν το δραματικό κάλλος. «Στην τραγωδία, η ομορφιά είναι αλήθεια, η αλήθεια ομορφιά», λέει προσφυέστατα η γεραρή ελληνίστρια Edith Hamilton.

Οι Έλληνες τραγικοί

— ποιητές μαζί και φιλόσοφοι — είδαν πως η ζωή είναι μια αδιάκοπη εναλλαγή και μια αρμονική συνύπαρξη από φως και σκοτάδι, από χαρά και λύπη, από ζωή και θάνατο. Κι αναζήτησαν το νόημα αυτής της διπλής όψης της.

Ξεκίνημά τους ήταν

— δεν μπορούσε παρά να είναι — ο πόνος κι ο θάνατος, αφού η Τραγωδία γεννήθηκε απ’ τις γιορτές του Διόνυσου, που υμνούσαν κι αναπαράσταιναν τις περιπέτειες, τους πόνους, το θάνατο και την ανάσταση του Βάκχου. Σαν «εξανθρωπίστηκε» η Τραγωδία, συνέχισε ν’ αναπαρασταίνει τις περιπέτειες, τους πόνους και το θάνατο των ανθρώπων πια. Μα όχι όποιων ανθρώπων. Μην ξεχνάμε πως το Αρχαίο Δράμα ήταν μέρος της ελληνικής θρησκείας και συνέχιζε τη λατρεία ενός Θεού. Ακόμα κι όταν τη θέση του θεού την πήραν θνητοί, έπρεπε οι άνθρωποι αυτοί νάχουν κάτι το «θεϊκό» μέσα τους. Και τι πιο θεϊκό υπάρχει απ’ την ανθρώπινη ψυχή, όταν είναι άξια του ονόματός της; Έτσι η Τραγωδία έφερε στη σκηνή τον πόνο των μεγάλων ψυχών. Αυτών η οδύνη κι ο θάνατος αποτελεί «μέγιστον μάθημα». Γιατί ή μεγάλη ψυχή, πονώντας και πεθαίνοντας, μεταμορφώνει το θάνατο και τον πόνο σε γνώση, σε ευγένεια, σε μεγαλείο — καταλύει την οδύνη και τον αφανισμό, κάνει το θάνατο αθανασία.

Δε θάπρεπε όμως να νομιστεί πως

, λέγοντας «μεγάλες ψυχές», εννοούμε αγίους κι αναμάρτητους. Ο απόλυτα άσπιλος άνθρωπος (αν υπάρχει), ο απόλυτα αθώος (αν υπάρχει), δεν μπορεί να είναι δραματικό πρόσωπο. Γιατί ο πόνος κ’ η δυστυχία του μοιάζουν μ’ εγκληματική αδικία, που δε συγκινεί, δεν προκαλεί τον έλεο και το φόβο και την κάθαρση, αλλά εξοργίζει. Δραματικό πρόσωπο, τραγικός ήρως, είν’ εκείνος που στέκει ψηλότερα π’ τους κοινούς ανθρώπους, είναι «βελτίων», καλύτερος από μας, αλλά πέφτει από την ευτυχία όπου βρίσκεται σε δυστυχία, εξαιτίας κάποιου μεγάλου του σφάλματος, «δι’ άμαρτίαν μεγάλην», όπως λέει ό Αριστοτέλης. Η μεγαλοσύνη των ανθρώπων αυτών δεν είναι τόσο η «δόξα και η ευτυχία» τους (όπως λέει πάλι ό Σταγειρίτης), όσο η ικανότητά τους να σκέφτονται και να δρουν πιο υπεύθυνα απ’ τους άλλους, να νιώθουν τη χαρά και η λύπη πιο έντονα απ’ τους άλλους, ν’ αγαπούν και να θυσιάζονται πιο αλογάριαστα απ’ τους άλλους, να πάσχουν πιο βαθειά απ’ τούς άλλους.

Αυτό τους κάνει

μοναδικούς, κι αυτό τους κάνει μοναχικούς. Από το ίδιο το «μέγεθός» τους, οι μεγάλες ψυχές είναι — όπως είπαμε — μόνες. Πάσχοντας, απομονώνονται ακόμα πιο πολύ. «Ο πόνος — όπως ωραία ειπώθηκε — εξατομικεύει τον άνθρωπο περισσότερο από κάθε τι άλλο στη γη». «Πάσχω, θα πει είμαι μόνος». Αλλά μια μεγάλη ψυχή που πάσχει, όντας μόνη, συγκεντρώνει μέσα της τη μοναξιά όλων των ανθρώπων κάθε καιρού και κάθε τόπου, γίνεται έκφραση και σύμβολο του πανανθρώπινου πόνου.

􀂔

Η έλληνική Τραγωδία είναι γεμάτη από τέτοιους μοναχικούς ήρωες

. Ο πρώτος κιόλας αληθινός «χαρακτήρας» τhς παγκόσμιας δραματουργίας, o Ετεοκλής στους Επτά επί Θήβας του Αισχύλου, είναι μόνος. «Εις Ετεοκλής», λέει ο ίδιος για τον εαυτό του. Αγωνίζεται κ’ είν’ έτοιμος να πεθάνει και πεθαίνει γιά την πατρίδα του, τη Θήβα, χωρίς κανέναν κοντά του να νιώσει και να συμμεριστεί τον περήφανο οίστρο του... Ο Προμηθέας, δεσμώτης πάνω στον Καύκασο, είναι ολομόναχος, καταραμένος απ’ τούς Θεούς που τους «πρόδωσε» για χάρη των ανθρώπων, αγνοημένος απ’ τους ανθρώπους που για χάρη τους αρνήθηκε τους Θεούς... Ακόμα κ’ η Ηλέκτρα κι ο Ορέστης είναι μόνοι. Μόνοι, ο καθένας με το πάθος του ή με το χρέος του — γι’ αυτό κ’ η ικανοποίηση του πάθους ή η εκπλήρωση του χρέους, αντί να τους γαληνέψει και να τούς ενώσει, τους χωρίζει με νέα δεινά.

Μόνη είναι κ

’ η Αντιγόνη, η κόρη με τη «θερμή καρδιά», μόνη με το χρέος της απέναντι στο νεκρό αδερφό της. Απαρνιέται τη γυναικεία φύση της, ξεπερνά τους άντρες σε μανία καθήκοντος, αποκτά υπεράνθρωπες διαστάσεις, και κανένας, ούτε η ίδια η αδερφή της, δεν μπορεί να συμμεριστεί την περήφανη μοναξιά της... Μόνος είναι κι ο Οιδίπους, αυτός ο χωρίς γονιούς, συμβολικά ολομόναχος άντρας, ο «μηδέν ειδώς», που έφτιαξε η ζωή του απ’ αρχή μονάχος, με σκέψη και δύναμη, λαμπρή έκφραση της ανθρώπινης ωριμότητας και πληρότητας. Αυτή του η «πληρότητα», που τον κάνει μοναδικό στην ευτυχία του, τον κάνει και μοναχικό στη δυστυχία του, χωρίς κανένα για να σηκώσει μαζί του την αβάσταχτη συμφορά του και την άφταιγή του μιαρότητα...

Μόνη είναι κ

έντασή του

’ η Μήδεια, μόνη η βάρβαρη αυτή ανάμεσα στους Έλληνες, μόνη με το άγριο, εκδικητικό πάθος της προδομένης γυναίκας, που κανένας γύρω της δεν μπορεί να νιώσει την έκταση και την ... Μόνος κι ό Ιππόλυτος με την αγνότητά του, μόνη η γριά Εκάβη με τους θρήνους για τα νεκρά παιδιά της και το εκδικητικό μίσος της, μόνη η νεαρή Ιφιγένεια που βαδίζει με παρθενική αυταπάρνηση προς το βωμό της Αυλίδας...

􀂔

Μα δε χρειάζεται να συνεχίσω με παραδείγματα

. Εκείνο όμως που πρέπει να τονιστεί είναι τούτο : πως όλοι αυτοί οι τραγικοί ήρωες είναι μόνοι επειδή διαφέρουν, επειδή υπερέχουν απ’ τους άλλους ανθρώπους. Το πνεύμα τους ή το ήθος τους, το πάθος τους ή η ευγένειά τους, η «αμαρτία» τους ή η αγνότητά τους, η αίσθηση του χρέους ή η υπερηφάνεια τους, στέκουν πάνω απ’ τα μέτρα των κοινών ανθρώπων. Καθένας τους οιστρηλατείται από μιαν ιδέα, μιαν ορμή, ένα πάθος, και τ’ ακολουθεί ακράτητος ως το τέλος, ως τη θυσία, την καταστροφή, το θάνατο. Τα κίνητρά τους, τα αισθήματά τους είναι όλότελα ανθρώπινα. Μόνο πού, αυτοί, δεν κάνουν τους συμβιβασμούς των καθημερινών ανθρώπων, έχουν τη δύναμη και η συνέπεια ν’ αψηφήσουν το καθετί για νάναι ως το τέλος αληθινοί με τον εαυτό τους. Γι’ αυτό είναι μόνοι. Η Μοναξιά τους είναι η μοναξιά των μεγάλων — εκείνων που κατασκευάζουν μόνοι τη Μοίρα τους καί μόνοι την ακολουθούν ως το αναπότρεπτο πια τέρμα της.

􀂔

Αυτή τη

Μοναξιά της υπεροχής σε αρετές, σε «αμαρτία», σε πόνο, δε θα τη συναρτήσουμε (σε τόση ένταση και σε τόσο ύψος, τουλάχιστο) παρά στο Ελισαβετιανό θέατρο.

Κι όχι μόνο στον Σαίξπηρ

. Λίγο νωρίτερα, ό Christopher Marlowe έπλαθε έναν τραγικό ήρωα — τον Δόκτορα Φάουστο — αντάξιο σε μοναχικότητα με τους ήρωες των Ελλήνων. Γιατί κι ο Δόκτωρ Φάουστος είναι μόνος με την απέραντη φιλοδοξία του να ξεπεράσει την ανθρώπινη δύναμη, μόνος απέναντι στη στρατιά των πνευμάτων του κακού, που τον περικυκλώνουν.

Αλλά

, φυσικά, την κορυφαία έκφραση «αυτής της μοναχικότητας την έδωσε και πάλι ο κορυφαίος όλου του νεότερου θεάτρου, ο Σαίξπηρ. Απ’ τα νεανικά του κιόλας έργα, προβαίνουν οι πρώτοι μοναχικοί του ήρωες : Ο Ριχάρδος Γ΄ είναι μόνος με την ασκήμια και τη σατανικότητά του... Μόνος είναι κι ο αντίποδάς του, ο Ριχάρδος Β΄, αυτός ο αναποφάσιστος βασιλιάς - ποιητής, που γίνεται παίγνιο στα χέρια του Μπόλινμπροκ... Μόνοι είναι κι οι δυο εραστές της Βερόνας, μόνοι με τα νιάτα τους σ’ ένα Κόσμο γέρων, μόνοι με τον έρωτά τους σ’ έναν κόσμο μίσους... Μόνος κι ο Βρούτος του Ιουλίου Καίσαρα, με τον ευγενικό αλλά και ανεδαφικό ιδεαλισμό του, ανάμεσα στους πρακτικούς συνωμότες του συμφέροντος.

Ακόμα πιο γυμνή αναφαίνεται η Μοναξιά των ηρώων στα μεγάλα έργα της ωριμότητας του Σαίξπηρ

. Ο Οθέλλος είναι μόνος με την απλοϊκή του εντιμότητα, με τον έρωτά του τον κραταιό σαν το θάνατο και τη ζήλεια του τη ζοφερή σαν τον Άδη... Ο Μάκβεθ και η Λαίδη Μάκβεθ είναι μόνοι με την απληστία και τη δαιμονικότητά τους... Μόνοι είναι κι ο Αντώνιος κι η Κλεοπάτρα, με τον ακράτητο, «υπεράνθρωπό» τους έρωτα στο ηλιοβασίλεμα.

Αλλά οι πιο τραγικά μόνοι είναι κι οι πιο μεγάλοι

: Ο Ληρ και ο Άμλετ. Ο γέρο βασιλιάς, ο τυφλωμένος απ’ την εγωπάθειά του, παρατημένος απ’ τις ίδιες του τις κόρες, συρμένος ως την εξαθλίωση και την παράκρουση, είναι ολομόναχος μέσα στην απόγνωση, την ταπείνωση, τη μανιασμένη φύση. Όπως οι ήρωες της Ελληνικής Τραγωδίας, έχει υποπέσει κι αυτός στην «αμαρτία», στην «ύβρη» της περηφάνιας, και, μέσ’ απ’ τον πόνο και τη μοναξιά, κερδίζει γνώση, αγάπη και γαλήνη.

Κι ό νεαρός

«μελαγχολικός» πρίγκιπας της Δανίας, που δυναστεύεται απ’ το χρέος να εκδικηθεί τον πατέρα του, αλλά κι απ’ την αμφιβολία μπροστά στην εκπλήρωση αυτού του χρέους, είναι κ’ εκείνος μόνος. Μόνος με την εσωτερική του πάλη ανάμεσα στη βία που του επιβάλλει το καθήκον κ’ η λογική, και στην απέχθεια του για τη βία που το υπαγορεύει η ευαίσθητη, ευγενική ψυχή του. Ολόγυρά του, μια μητέρα - σκεύος προδοσίας, φίλοι αδύναμοι, μια αγαπημένη που δεν μπορεί να συμμεριστεί την αγωνία του. Κανένας, για να νιώσει όπως αυτός, με την ίδιαν οξύτητα, το άγριο σπιρούνισμα του χρέους, και με την ίδιαν οδύνη την αδυναμία μπροστά στην εκπλήρωσή του. Κανένας, που νάχει τη δική του πνευματική όραση και τη δική του ψυχική ευπάθεια. Μένει μοναδικός σε αρετές και μοναχικός στον εσωτερικό βασανισμό του.

􀂔

Η πιο γνήσια μεγαλοφυΐα του γαλλικού

«κλασικισμού», o Μολιέρος, έδωσε άλλη χροιά στη μοναξιά των θεατρικών ηρώων. Σατιρίζοντας και διακωμωδώντας τα ανθρώπινα ελαττώματα (με το σκοπό, όπως λέει, να τα διορθώσει), υποδηλώνει την απομόνωση όπου τα ελαττώματα αυτά οδηγούν. Δεν πρόκειται πια για μεγάλες, εξαιρετικές ψυχές που «αμαρτάνουν» και πάσχουν, αλλά για «αρρώστιες» του ανθρώπινου χαρακτήρα, που άμα απλωθούν και τον κατακυριεύσουν, τον γελοιοποιούν και τον απομονώνουν απ’ το κοινωνικό περιβάλλον. Ή μοναξιά των μολιερικών ήρώων είναι κι αυτή «πανανθρώπινη», όχι όμως από το μέγεθος και την ένταση του πάθους τους, αλλά από την «κοινότητα» του ελαττώματος που τους δυναστεύει.

Τέτοια είναι η μοναξιά του Ταρτούφου

, μόνου με την ασελγή απληστία και υποκρισία του, ή του φιλάργυρου Harpagon, μόνου με το τυφλό κι αχόρταγο πάθος του για το χρήμα. Πιο περίπλοκη είναι η μοναξιά του Δον Ζουάν, που ο αθεϊσμός και η απάρνηση της συμβατικής ηθικής, η «κατακτητική» του δίψα και η απογοήτευσή του μετά από κάθε κατάκτηση, ο ασίγαστος πόθος του για το απρόσιτο και το απραγματοποίητο, τον απομονώνουν απ’ όλους τους γύρω του, και προπάντων απ’ τις γυναίκες που τόσο τον αγάπησαν και τόσο δεν αγάπησε. Τέλος, ο μισάνθρωπος Alceste είναι μίγμα αρετών και ελαττωμάτων, ή καλύτερα αρετής που, στην υπερβολή της, καταντάει ελάττωμα : η περιφρόνησή του για το κοινωνικό ψέμα είναι τόσο αδιάλλακτη, που τον απομονώνει απ’ την κοινωνία, ακόμα κι απ’ τον έρωτα. Και δεν του αφήνει άλλο καταφύγιο απ’ την ερημιά, όπου, και μόνο, «μπορείς να είσαι ειλικρινής και τίμιος...».

􀂔

Το ρομαντικό θέατρο

, στην προσπάθειά του να ξαναβρεί το ύφος και το πάθος των σαιξπηρικών έργων, ξαναγυρίζει, κατά κάποιον τρόπο, στη μοναξιά των ήρώων του μεγάλου ελισαβετιανού. Κ’ εδώ, ευγενικές και γενναίες ψυχές αντιμετωπίζουν δοκιμασίες και οδύνες, που τους υψώνουν και τους χωρίζουν απ’ το «πλήθος».

Ο Φάουστ

, ολομόναχος ανάμεσα στην «άχρηστη» σοφία του, πουλάει την ψυχή του στο Μεφιστοφελή, για να γνωρίσει μια στιγμή απόλυτης ευτυχίας. Και θα πρέπει να φτάσει στο τέρμα της ζωής του, για ν’ ανακαλύψει πως την ευτυχία αυτή, που δεν του τη χάρισαν ούτε ο έρωτας, ούτε η ομορφιά, ούτε η τέχνη, μπορεί να του ή δώσει μόνο η αυταπάρνηση για τους άλλους ανθρώπους — αυτή που, τελικά, καταλύει και η μοναξιά του.

Χαμηλότερη σε πνευματική αγωνία

, μα εντονότερη σε πάθος είναι η μοναξιά των ηρώων του Schiller : του Δον Κάρλος, προπάντων, που η μοναξιά της επαναστατικής ορμής του και του ανεκπλήρωτου έρωτά του, δε μπορεί να τη μετριάσει ούτε η αφοσίωση του νηφάλιου φίλου του Μαρκήσιου Πόζα... Ή η μοναξιά του πολέμαρχου Wallenstein, με την άμετρη περηφάνια και την ακόρεστη φιλοδοξία του. Ή, τέλος, η μοναξιά των δύο εραστών της Λουΐζας Μίλλερ, που συντρίβονται ανάμεσα στην νεανική τους αθωότητα και στην «αριστοκρατική» ραδιουργία.

􀂔

Καιρός

, όμως, να έρθουμε στους ήρωες της εποχής μας. Είναι κι αυτοί — οι περισσότεροι— μόνοι. Αλλά πόσο διαφορετικά μόνοι απ’ τούς ήρωες του κλασικού Θεάτρου!

Είπαμε προτήτερα πως η μοναξιά των ηρώων της Τραγωδίας είναι η μοναξιά των μεγάλων

, που μένουν απομονωμένοι απ’ τους άλλους, επειδή τους ξεπερνάνε σε αρετές, σε «αμαρτία», σε πόνο. Οι ήρωες του σύγχρονου θεάτρου είναι μόνοι, όχι επειδή υπερέχουν, μα αντίθετα επειδή υστερούν απ’ τους άλλους.

Οι ήρωες της κλασικής τραγωδίας είναι πεμπτουσία αρετών

, σφαλμάτων, συναισθημάτων, κοινών σε κάθε άνθρωπο, αλλά στην πιο ψηλή, στην πιο οξεία τους μορφή. Οι ήρωες του σύγχρονου δράματος είναι «παθολογικές» ατομικές περιπτώσεις, που η πειστικότητά τους στηρίζεται περισσότερο στην αλήθεια της περιγραφής παρά στην οικουμενικότητα του πάθους τους... Στην τραγωδία, μεγάλες ψυχές γκρεμίζονται από ψηλά, κ’ η πτώση τους είναι ποινή για λάθη μεγάλα σαν το ανάστημά τους. Στο σύγχρονο δράμα, μικρές ψυχές έρπουν καταγής, και βουλιάζουν όλο και βαθύτερα, επειδή η αδυναμία τους δεν μπορεί να τις κρατήσει ούτε καν στην επιφάνεια του βάλτου... Στην τραγωδία, ο πόνος των μεγάλων μεταμορφώνεται σε μεγαλείο, που δίνει υψηλή «ηδονή» στο θεατή. Στο σύγχρονο δράμα, ο πόνος των μικρών μένει αμετουσίωτος πόνος, και προκαλεί τη λύπηση και τη μελαγχολία μόνο... Οι ήρωες της τραγωδίας είναι μόνοι, επειδή οι άλλοι δε φτάνουν το μέγεθος του μεγαλείου και του πόνου τους. Οι ήρωες του σύγχρονου δράματος είναι μόνοι, επειδή οι ίδιοι στέκουν κάτω ή έξω απ’ τους κοινούς, μέσους ανθρώπους... Οι πρώτοι είναι μόνοι σαν τα βουνά και τα σύννεφα. Οι δεύτεροι είναι μόνοι σαν τους ασπάλακες.

Ο ίδιος ο

Ibsen έχει να προσφέρει ένα πλήθος τέτοιους ήρωες, μοναχικούς στο περιθώριό τους. Ο Πέερ Γκυντ είναι μόνος με τον εγωκεντρισμό του, το φιλήδονο χαροκόπι του, την αδιαφορία του για κάθε ηθικό νόμο... Η Κυρία Άλβιγκ των Βρικολάκων είναι μόνη με το φοβερό μυστικό της, επειδή θυσίασε τη ζωή της σ’ ένα ψέμα και σε μια σύμβαση... Μόνος είναι κι ο Γιάλμαρ Έκνταλ της Αγριόπαπιας, μέσα στην οικτρή του γελοιότητα και στην οικτρότερη κωμωδία που παίζει στους άλλους και στον εαυτό του... Κι ο Ρόσμερ και η Ρεβέκκα του Ρόσμερσχολμ στέκουν μόνοι, επειδή δε μπορούν να λυτρωθούν απ’ τις ιδεοληψίες και τις αδυναμίες τους... Την Έντα Γκάμπλερ την απομονώνει απ’ τους γύρω της η ανεδαφική εγωπάθεια, ο κούφος «ρομαντισμός» κι ο έξαλλος νευρωτισμός κι ο Μπόρκμαν με τις δυο «γυναίκες» του μένουν μόνοι μέσα στον άπληστο, τυφλό εγωισμό τους.

Ο άλλος Σκανδιναβός

, ο Αύγουστος Strindberg, παρατάζει κι αυτός τόσους και τόσους μοναχικούς ήρωες. Τα αντρόγυνά του, που αλληλοσπαράζονται στον Πατέρα, στους Συντρόφους, στο Χορό του θανάτου, είναι μόνα με το αμοιβαίο μίσος που γεννάει η συζυγική ρουτίνα κ’ η δίψα για δύναμη μέσα σε τέσσερις τοίχους. Κ’ η Δεσποινίς Τζούλια είναι μόνη με τον ξαφνικό ερωτικό πυρετό της και την εξευτελιστική παράδοσή της σ’ έναν άντρα που περιφρονεί...

Στην άλλη άκρη τής Ευρώπης

, ο Τσέχωφ σχεδιάζει με τεφρά χρώματα αδύναμες ψυχές, που ρεύουν μέσα στη σιωπή. Τα πρόσωπα του Γλάρου, του Θείου Βάνια, των Τριών αδελφών, του Βυσσινόκηπου, είναι, το καθένα τους, μόνα μέσα σε ανεκπλήρωτες επιθυμίες, χλωμά όνειρα, μαραμένες ελπίδες. Οι άλλοι ζουν, εκείνοι περιμένουν κάτι που ποτέ δεν έρχεται.

Το περίεργο είναι πως ο πιο ανελέητος σαρκαστής της εποχής μας

, ο σαρδωνικός ξεθεμελιωτής κάθε ρομαντικής κ’ ηρωολατρικής «πρόληψης», έστησε μιαν απ’ τις πιο «αγνές» μορφές μοναχικού ήρωα του σύγχρονου θεάτρου : μιλάω, βέβαια, για τον George Bernard Shaw και την Αγία Ιωάννα του. Η ηρωίδα - αγία του είναι ολομόναχη με την πίστη της στο Θεό και στην αποστολή της. Ούτε οι εχθροί, ούτε οι φίλοι, ούτε καν οι οπαδοί της μπορούν να καταλάβουν τον ένθεο οίστρο της — η Γη ολόκληρη δεν είναι σε θέση να δεχτεί την αγιοσύνη της. Στην Παρθένα του Shaw ξαναβρίσκουμε κάτι απ’ την «υπεροχή» των κλασικών ηρώων...

Με την

«povera gente» του Pirandello, τη φτωχή τυραννισμένη ανθρωπότητα, ξαναγυρίζουμε στη διαλυτική μοναξιά του καιρού μας. Εδώ, μάλιστα, η μοναξιά φτάνει στ άπειρο, αφού ο καθένας μας δεν είναι αυτό που νομίζει, αλλά «ένας, κανένας, κ’ εκατό χιλιάδες», ανάλογα με το πώς τον βλέπει τούτο ή εκείνο το πρόσωπο, πάντα αλλιώτικος απ’ ό,τι πλάθει ο ίδιος τον εαυτό του μέσ’ στο μυαλό του... και εξηγεί ο σικελός δραματουργός : «Εμείς οι ίδιοι δεν ξέρουμε παρά μονάχα ένα μέρος του εαυτού μας — και σίγουρα, το λιγότερο σημαντικό»... Έτσι, καθεμιά απ’ τις χιλιάδες εικόνες που έχουν οι άλλοι για μας, ζει η δική της μοναξιά, ενώ εμείς οι ίδιοι μένουμε μόνοι, όχι μόνο απ’ τους άλλους, αλλά κι’ απ’ τον ίδιο τον εαυτό μας, αφού αγνοούμε την αληθινή όψη του.

Μια σειρά από μοναχικά αντρείκελα παρουσιάζουν κ

’ οι εξπρεσιονιστές δραματουργοί της κεντρικής Ευρώπης : Kaiser, Toller, Capek κλπ. Οι ήρωές τους είναι ανώνυμα σύμβολα του σύγχρονου ανθρώπου, που έχει ολότελα απομονωθεί και συνθλιβεί κάτω απ’ την παντοδυναμία της μηχανής και την απανθρωπιά του μηχανικού πολιτισμού.

Πέρ

’ απ’ τον Ατλαντικό, ο σπουδαιότερος Αμερικανός δραματουργός, ο Ευγένιος O’Neill, στήνει κ’ εκείνος με τη σειρά του τους μοναχικούς του ήρωες : Ο Αυτοκράτορας Τζόουνς είναι μόνος μέσα στη ζούγκλα, με τα εγκλήματα και τους τρόμους του... Ο νέγρος Τζιμ του Όλα τα παιδιά του Θεού έχουν φτερά είναι μόνος με τη μαυρίλα του και με την «άσπρη» καταφρόνια που τον περιζώνει... Ο Λάζαρος είναι μόνος με το μήνυμά του πως και πέρ’ απ’ το θάνατο δεν υπάρχει παρά ζωή και γέλιο... Όλα τα πρόσωπα του Παράξενου Ιντερμέτζου ζουν, εικοσιπέντε χρόνια, μέσα σε παράλληλη μοναξιά... Μόνοι είναι κ’ οι ήρωες της σύγχρονης φροϋδικής Ορέστειάς του, Το πένθος ταιριάζει στην Ηλέκτρα... Όπως μόνοι είναι κ’ οι αποτυχημένοι τού Ο παγοπώλης έρχεται και η αυτοβασανιζόμενη οικογένεια του Ατέλειωτου ταξιδιού μέσ’ στη νύχτα.

Ο

O’Neill άνοιξε τη μεσοπολεμική περίοδο. Την έκλεισε o Jean Anouilh. Και τα δικά του πρόσωπα είναι απόλυτα μόνα. Ούτε η κοινωνία ούτε η τρέχουσα ζωή, ούτε καν ο έρωτας μπορούν να γεφυρώσουν το χάος ανάμεσα στον εαυτό τους και στον κόσμο, που τον βλέπουν ψεύτικο, υποκριτικό, ανατριχιαστικά αποτρόπαιο. Μόνοι απ’ όλους τούς γύρω τους, δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά τη φυγή ή το θάνατο. Κι αυτό κάνουν οι ήρωες του Αγριμιού, του Ταξιδιώτη χωρίς αποσκευές, της Ευρυδίκης της Αντιγόνης. Νεανικοί, ρομαντικοί και απόλυτοι, αρνιόνται να συμβιβαστούν με την «ασκήμιζα της ζωής». Γιατί είναι ανίκανοι να δουν πως η ζωή δεν είναι μόνο ασκήμια και ψευτιά, αλλά κι ομορφιά κι αλήθεια. Στο χέρι του καθενός είναι να πάρει ό,τι εκείνη του προσφέρει. Φτάνει να μπορεί να ξεχωρίσει τους καρπούς της, τους ώριμους απ’ τους έωλους. Αλλά οι ήρωες του Anouilh δεν έχουν μάτια και όσφρηση παρά μόνο για ό,τι είναι σάπιο κι αποκρουστικό. Η μοναξιά τους είναι μοναξιά αναπηρίας...

Οι συγγραφείς του μεταπολέμου συνεχίζουν

Loman

, με πλήθος παραλλαγές, την πινακοθήκη αυτών των μικρών μοναχικών ήρώων. Η χαρακτηριστικότερη μορφή που σχεδίασε ο Arthur Miller – o Willie στο Θάνατο του Εμποράκου – είναι μόνος μέσα στις αυταπάτες του και την απάτη του απέναντι στη φαμίλια του την ίδια — σύγχρονη έκδοση του Γιάλμαρ Έκνταλ της Αγριόπαπιας.

Μα πολύ πιο αξιολύπητα μόνοι είναι οι ήρωες ολόκληρου του θεάτρου του

Tennessee Williams. Ο ίδιος λέει πως «είμαστε όλοι καταδικασμένοι σε φυλάκιση μέσα στο μοναχικό κελλί του ίδιου του κορμιού μας». Αυτή την απομόνωση των φυλακισμένων ζουν όλοι του οι ήρωες και, προπάντων, οι ηρωίδες. Με μοναδικό τους εφόδιο τα όνειρα και τις ελπίδες, σαρώνονται απ’ την ανεμοζάλη της ζωής στο πρώτο της φύσημα. Και, ρημαγμένοι, απογοητευμένοι, πικροί, μη μπορώντας ν’ αποσπάσουν τίποτα απ’ την πραγματικότητα, καταφεύγουν στη φαντασία και προσπαθούν εκεί να χτίσουν ολομόναχοι έναν κόσμο όπως θα ήθελαν να είναι, μια ζωή όπως την είχαν ονειρευτεί. Φυσικά, η πραγματικότητα τους προδίνει, και μένουν διπλά συντριμμένοι και αμετάκλητα μόνοι... Τέτοια είναι η μοίρα της Αμάντας στο Γυάλινο Κόσμο, της Blanche du Bois ΒΙπ1ιο στο Λεωφορείο ο πόθος, της Άλμα Γουάινμίλλερ στο Καλοκαίρι και καταχνιά, κ’ η ίδια μοναξιά σπαράζει τα πρόσωπα των νεότερων έργων του, απ’ τη Λυσσασμένη Γάτα ως το Ξαφνικά πέρσι το καλοκαίρι, απ’ το Γλυκό πουλί της νιότης ως τη Νύχτα της Ιγκουάνα... Είναι η μοναξιά των αδύναμων, των ανεδαφικών, των φαντασιοκόπων — των αποτυχημένων.

Δυναμικότερη

(τάχα) μορφή προσπαθούν ν’ αποκτήσουν κάποιοι άλλοι απογοητευμένοι : οι «οργισμένοι νέοι» που τους έφερε στη Θεατρική μόδα ο John Osborne με τo έργο του Οργισμένα Νιάτα. Αυτοί, που διαπιστώνουν τον εκτραχηλισμό του σημερινού κόσμου, αλλά δεν κάνουν τίποτα για να τον αλλάξουν, μόνο γκρινιάζουν, βρίζουν και τον φτύνουν καταπρόσωπο. Η μοναξιά τους είναι μοναξιά λογάδων, που δεν βρίσκουν κανένα για να τους ακούσει...

Το λεγόμενο

«πρωτοποριακό» Θέατρο του καιρού μας βαδίζει κι αυτό σε μοναχικά μονοπάτια. Θυμηθείτε π.χ. πόσο μόνοι είναι οι αλήτες — ήρωες του Samuel Beckett, που περιμένουν στην ερημιά τον Γκοντό, αυτόν τον μυστηριώδη Γκοντό, που δεν ξέρουν ούτε κ’ οι ίδιοι ποιος είναι και τι θα φέρει, και που ποτέ δεν έρχεται.

Ένας άλλος αλληγορικός δραματουργός

, ο Friedrich Dürrenmatt, δίνει μιαν άλλην όψη της μοναξιάς στα δυο, γνωστά του εδώ, έργα : στην Επίσκεψη της γηραιάς κυρίας και στους Φυσικούς. Στο πρώτο, το παντοδύναμο χρήμα απομονώνει κι αποκτηνώνει τους ανθρώπους. Στο δεύτερο, η παντοδύναμη επιστήμη απομονώνει και αφανίζει τους δημιουργούς της. Και στα δυο, δυνάμεις που έπλασε ο ίδιος ο άνθρωπος, τον αποξενώνουν από τους γύρω του κι απ’ τον εαυτό του.

Σ

’ αυτή την απομόνωση έδωσε σαρκαστική στροφή ο Ευγένιος Ionesco. Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο των παράλογων συνεπειών της λογικής, έδειξε πως οι άνθρωποι κατάντησαν να μη μπορούν πια ούτε για τα πιο απλά πράγματα να συνεννοηθούν μεταξύ τους, πώς ή γλώσσα — το πανάρχαιο κι αναντικατάστατο μέσο επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων — αντί να τους ενώνει, τους χωρίζει σε στεγανά διαμερίσματα ασυνεννοησίας και μοναξιάς.

􀂔

Αλλά φτάνουν

, νομίζω, τα παραδείγματα. Απ’ την παραβολή των μοναχικών ηρώων του κλασικού θεάτρου και του σημερινού, γίνεται ολοφάνερο αυτό που τονίσαμε παραπάνω : οι ήρωες του πρώτου στέκουν μόνοι, επειδή είναι ανώτεροι απ’ τους άλλους. Οι ήρωες του δεύτερου μένουν μόνοι, επειδή είναι κατώτεροι απ’ τους άλλους. Οι πρώτοι, ακόμα και στην πτώση τους, προκαλούν δέος και θαυμασμό. Οι δεύτεροι, ακόμα και στον αφανισμό τους, δεν προκαλούν παρά συμπόνια.

Φυσικά

, το φαινόμενο δεν είναι περίεργο. Κάθε εποχή έχει τούς ήρωες που της ταιριάζουν, όπως κάθε λαός έχει την Κυβέρνηση που του αξίζει.

Η εποχή της Τραγωδίας ήταν εποχή όπου κυβερνούσε ο

«νους και το μέτρο και η καθαρότητα», όπου οι ποιητές ανακάλυπταν πως ο άνθρωπος ήταν το θαμαστότερο πράγμα πάνω στη γη, όπου οι καλλιτέχνες προσπαθούσαν να δώσουν στα δημιουργήματά τους το μέγεθος και το κάλλος θεών. Οι ήρωές της δεν ήταν όποια αγοραία άτομα, αλλά άνθρωποι που συγκέντρωναν μέσα τους το ψυχικό σθένος, τον ηθικό πλούτο, την ευθύνη και τον πόνο όλων της γης των ανθρώπων.

Στη δική μας εποχή

, βασιλεύουν σύγχυση και δυσαρμονία και ζοφερότητα, άμετρος εγωισμός κι αδίστακτη επιλογή μέσων. Ιδανικό μας δεν είναι πια η με κάθε θυσία (του εαυτού μας) Αρετή, αλλά η με Κάθε θυσία (των άλλων) Επιτυχία. Τους Θεούς της ηθικής ομορφιάς και της δικαιοσύνης, έχει αντικαταστήσει η τερατώδης, αναίσθητη και άνους θεότητα της Μηχανής, που χιμάει να κατακτήσει το άπειρο, άδεια όμως από ανθρώπινη ουσία. Κι ο άνθρωπος της εποχής μας, μ’ όλες τις «κατακτήσεις» του, μένει ακόμα Κάτι ανάμεσα στο πιόνι και στο πειραματόζωο. Γι’ αυτό κ’ οι «ήρωές» της είναι δυστυχισμένα, έρημα πλάσματα, ανεύθυνα κι ανήμπορα μέσα στην τυφλή απεραντοσύνη της μηχανικής κοινωνίας μας, ξεχασμένα από θεούς κι ανθρώπους, που έχουν και τα ίδια ξεχάσει και τους ανθρώπους και τους θεούς.

Δε φταίει

«, λοιπόν, το Θέατρό μας, αν γεννάει μικρούς, αξιοθρήνητους ήρωες. Φταίνε οι καιροί μας, που του δίνουν τέτοια πρότυπα, για να πλάσει θεατρικές φιγούρες καθ’ ομοίωσίν τους. Ήθος ανθρώπω δαίμων», έλεγε ό Ηράκλειτος – το ήθος είναι ο θεός, η μοίρα του ανθρώπου. Το ίδιο θα μπορούσε να ειπωθεί και για το Θέατρο : το ήθος καθορίζει τη μοίρα του. Αν κάποτε — όταν Κάποτε — ο Άνθρωπος ξαναπάρει τη Θέση που τούχε δώσει άλλοτε η αρμονία με τον έξω και μέσα κόσμο, θα ξαναγίνει η «κορυφή των θαυμασίων». Και το Θέατρο θα αναγεννήσει «ήρωες» που θάναι άξιοι του ονόματός τους, κι όχι — όπως οι περισσότεροι σημερινοί — φτωχά παράσιτα ενός τρομερού κι ανάλγητου Λεβιάθαν.

Του ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ

􀁙􀁚

􀁚􀁙􀁚􀁙􀁚􀁙􀁚􀁙􀁚􀁙􀁚􀁙􀁚􀁙

ΑΛΛΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ